Vấn đề giao thông quan ngại nhất của các thành phố lớn chính là tắc đường và lượng khí thải ra gây ô nhiễm môi trường. Để khắc phục vấn đề đó, việc sử dụng xe đạp làm phương tiện đi lại là một trong những biện pháp tối ưu nhất.
Điểm qua một vài thành phố lớn trên thế giới như: Thành phố Amsterdam của Hà Lan, Paris của Pháp từ nhiều năm nay việc sử dụng xe đạp và đầu tư phát triển mô hình xe đạp trong đô thị.
Với hơn 46.000 bãi đỗ xe đã được xây dựng cùng với sự phát triển của hơn 1.000km đường dành riêng cho xe đạp. Dự kiến trong giai đoạn 2021 - 2026, thành phố Paris tiếp tục đầu tư thêm 250 triệu euro nữa để trở thành một thành phố xe đạp thực thụ. Cho tới nay, hệ thống này đã phát triển được gần 1.400 trạm và hơn 14.500 chiếc xe đạp. Hồi đầu hệ thống Vélib chỉ cho thuê xe bình thường và ngắn hạn theo giờ, nay do nhu cầu tăng cao, chuỗi mô hình này đã đầu tư cả xe đạp điện và cho thuê dài hạn.
Phương án "xe đạp đô thị" dành cho Hà Nội
Theo đề án đã được Sở GTVT Hà Nội và nhà đầu tư lập, trong giai đoạn 2021 - 2022, thành phố Hà Nội sẽ triển khai dự án “Xe đạp đô thị”. Dự án nhằm đa dạng hóa loại hình phương tiện vận tải hành khách thân thiện với môi trường, kết nối giữa nhà ga xe buýt, nhà ga đường sắt đô thị, các khu đô thị, khu dân cư, trung tâm thương mại, trụ sở văn phòng, khu liên cơ quan...
Thay vì phải chờ đợi và hành trình phải phụ thuộc điểm lên, xuống cố định như các loại hình vận tải công cộng hiện nay; loại hình xe đạp công cộng lại giúp người dân chủ động được đi lại, đến điểm có xe đạp được bố trí là lấy xe đi ngay, không phải chờ đợi. Trong quá trình đi xe đạp, người dân chủ động dừng, đỗ, đi vào các con phố nhỏ, ngõ nhỏ tùy thích.
Về lộ trình và thời gian triển khai, Sở GTVT Hà Nội và đơn vị lập dự án cho biết, kế hoạch triển khai xe đạp công cộng trên địa bàn Hà Nội chia làm 2 giai đoạn, trong đó giai đoạn 1 (thực hiện trong 1 năm), dự kiến trong quý III hoặc IV năm 2022. Ở giai đoạn này, đơn vị thực hiện dự án sẽ đầu tư mua 1.000 xe đạp, trong đó có 500 xe đạp cơ và 500 xe đạp điện. Tổng mức đầu tư cho giai đoạn này là khoảng 30 tỷ đồng. Để triển khai dư án, Sở GTVT Hà Nội và đơn vị thực hiện đã khảo sát được 85 vị trí để bố trí xe đạp công cộng phục vụ người dân. Các vị trí này nằm ở 6 quận trung tâm, bao gồm: Ba Đình, Tây Hồ, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Thanh Xuân. Ngoài ra đơn vị cũng đang khảo sát, bố trí thêm các điểm phục vụ xe đạp công cộng ở dọc tuyến tàu điện đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông.
Giai đoạn 2, dự kiến thực hiện từ năm 2023 đến 2024. Trong giai đoạn này, dự án thực hiện mở rộng vùng phục vụ ra các quận trung tâm và lân cận trung tâm. Ở giai đoạn này đơn vị thực hiện tiếp tục phối hợp với Sở GTVT, các quận có liên quan khảo sát, bố trí thêm 350 địa điểm phục vụ xe đạp công cộng mới. Tổng số lượng xe đạp công cộng cần mua sắm giai đoạn này là khoảng 3.000 xe.
Tuy nhiên, việc sử dụng xe đạp làm phương tiện giao thông phổ biến trong thời gian tới cũng đang nhận được nhiều luồng ý kiến khác nhau.
Nhiều người đánh ra đây là một đề án hay giúp góp phần giảm thiểu tình trạng ùn tắc giao thông như hiện nay. Với lượng phương tiện giao thông phổ biến nhất hiện nay là xe máy và ô tô lượng khí thải thải ra môi trường lá rất lớn. Việc sử dụng xe đạp sẽ góp phần cải thiện môi trường, tạo ra một nét văn hóa giao thông mới ở Hà Nội. Hơn nữa, tại Hà Nội mô hình xe đạp công cộng này khá phù hợp với dân văn phòng và sinh viên. Quãng đường đi lại không quá xa, vừa di chuyển một cách thuận tiện vừa có thể rèn luyện sức khỏe.
Bên cạnh đó, một số lý do cho rằng việc sử dụng xe đạp để di chuyển gặp một số bất tiện như: Thời tiết ở Hà Nội khá thất thường, khi đạp xe mà trời nắng nóng sẽ không phù hợp vì đạp xe sẽ ra mồ hôi, quần áo bị xộc xệch và khi trời mưa sẽ khó mà di chuyển. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng giao thông ở Hà Nội còn chưa thể phân làn rõ ràng nhiều tuyến đường xe bus, xe máy oto vẫn đi chung. Do đó việc di chuyển bằng xe đạp khá nguyên hiểm, phải bon chen luồn lách lên vỉa hè...
Để khuyến khích người dân sử dụng xe đạp nhiều hơn và áp dụng được mô hình "xe đạp công cộng" tại Hà Nội thì trước tiên thành phố cần đảm bảo an toàn giao thông bằng các tuyến đường dành riêng cho xe đạp. Các bãi đậu đỗ xe cũng cần có biển quy định rõ ràng về việc dùng giữ gìn và trả xe đúng nơi quy đinh.
Thứ hai, tuyên truyền có biện pháp nâng cao ý thức chấp hành luật lệ giao thông của người dân, như tại Paris, thành phố cũng phải tăng cường kiểm tra để đảm bảo luật được tuân thủ.
Thứ ba, nên kết hợp các dịch vụ xe đạp công công với các tuyến xe buýt, tàu điện,... để người sử dụng có thể thuận tiện trong di chuyển. Hơn nữa, cần có hệ thống điều hành, quản lý xe đạp công cộng là công nghệ số, thông qua điện thoại thông minh người dân có thể cài ứng dụng (app) của “Xe đạp đô thị” để nắm bắt các thông tin về xe, các điểm bố trí xe, tình trạng xe khi hành khách muốn đi, chi phí liên quan.
Cuối cùng, với mô hình xe đạp công cộng, việc đảm bảo chất lượng dịch vụ cần được nâng cao hàng đầu. Cần có các mức giá khác nhau cho sinh viên, người lao động hay nhân viên văn phòng.
